Drvo kao potreban i dovoljan element materijalizacije

Impresivna crkva u Knarviku, gradiću smeštenom na zapadnoj obali Norveške, severno od Bergena, predstavlja autorsko ostvarenje sagrađeno u potpunosti od drveta. Knarvik je živopisan, tipično skandinavski gradić, lociran na preseku četiri fjorda, koji je dugo čekao na svoje sakralno sedište. Kada su se konačno stekli uslovi za to, crkva je dobila najlepšu lokaciju u selu – deo uzvišenja sa koga se centar grada vidi kao na dlanu, ali i izuzetno bogat pejzaž sa fjordovima.
Posao projektovanja dobio je arhitektonski biro iz Osla, Reiulf Ramstad Arkitekter, budući da je visoko specijalizovan za drvenu arhitekturu. Autori su se kretali putem reinterpretacije tradicionalne norveške crkve od oblica, kao tipu sakralnog graditeljstva koje je u Norveškoj cvetao između 11. i 13. veka, podrazumevajući zidove napravljene od uspravnih dasaka ili vertikalnih oblica. Rezultat je trebalo da bude moderna kapela koja je verodostojan svedok svog vremena. Ekspresivna forma, dramatično izlomljena površina, drvo kao osnovni i jedini materijal, postulati savremene formule crkve nasleđeni još od čuvene Le Korbizjeove crkve u Ronšanu (1950-54), duhovnost na uštrb svake materijalnosti..., jesu samo neki od postulata ovog projekta.
Objekat ima 2.250m2 i predstavlja najveću crkvu u okolini. Njegova veličina je pažljivo određena, imajući u vidu gabarite samog lokaliteta – tako ona predstavlja vrlo suptilan prelaz iz građenog u negrađeno, prirodno okruženje. Poštovanje konteksta bila je vrlo važna stavka tokom procesa projektovanja. Kompozicija se završava velikim piramidalnim tornjem, koji sa suptilnim ali naočitim drvenim krstom na vrhu predstavlja novi simbol mesta. Iako vrlo ekspresivna, kompozicija ima naglašen pravac sever-jug, kao tradicionalnu odliku hrišćanskih crkava.

Ulaz u crkvu dat je u formi poligonalnog uvučenog prostora koji leži ispod zvonika. U planu osnove, objekat je podeljen na dva nivoa, čime se postiglo razdvajanje sakralnog prostora od administrativnog i kulturnog. Međutim, ova dva prostora se neprestano prožimaju, stvarajući fluidan karakter građevine. U aspektu spoljašnjosti, oštre, ugaone strukture forme prodiru u pejzaž, i tako oblikuju svojevrsnu varijaciju postojeće prirode i njenih okomitih stena. Celokupna forma je koliko kompaktna, toliko i transparentna, jer fasadna platna nisu puna već snabdevena nizom uzanih izduženih prozora, koji se na celoj jednoj bočnoj fasadi čak prostiru od tla do vrha krova. Isti princip korišćen je i u enterijeru – smenjivanjem punog i praznog, uvučenog i ispupčenog, definiše se intenzivna ritmičnost i impresivnost kompozicije, ali i princip duhovnosti, za koji je još od vremena gotičke arhitekture ustanovljeno da se putem zastajanja daha povezuje sa psihološkim dejstvom na vernike.
Drvo se pokazalo kao potreban i dovoljan element materijalizacije. Njegova gama i tekstura obezbeđuju neophodnu likovnost i estetsku komponentu prostora. Sa druge strane, drvo kao materijal uverljivo učestvuje u opštem stilskom izrazu – minimalizmu. Njegova upotreba povezana je sa nastojanjem autora da se graditeljstvo vrati primarnoj geometriji i jednostavnosti građenja, a prostor očisti od svakog viška. Upotrebljeno drvo je impregnirani norveški bor, ostavljen u svom izvornom, rustičnom obliku. Na kraju, upotreba drveta kao jeftinog i svima dostupnog i poznatog materijala, ima veze sa pobedom duhovnosti nad materijalizmom u svakom smislu.

 
Kroz ovaj objekat, koji se zahvaljujući svojoj pitomoj i toploj drvenoj strukturi uvlači u kulturno nasleđe kraja, egzistirajući kao da je oduvek tu i postojao, Knarvik i arhitekti iskazali su nameru da ovo svetilište načine platformom za sveukupni razvoj njihove društvene zajednice, od umetnosti, preko duhovnosti, do muzike. Tako ovaj hram ima funkciju i kulturnog centra i sedišta mesne zajednice.

Tekst objavljen u časopisu DRVOtehnika, broj 49, januar 2016.